बस व्यवसाय कसा सुरू करायचा? How to start Bus Service Business in India.

Bus Service Business : भारतातील बस सेवा व्यवसाय योजना– भारतासारख्या लोकसंख्येच्या देशात दररोज कोट्यवधी लोक वाहतुकीच्या विविध माध्यमांतून प्रवास करतात. आणि या वाहतुकीच्या साधनांमध्ये, विशेषत: प्रवाशांना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेण्यात बसेसचे स्वतःचे महत्त्वाचे योगदान आहे.

जिथे पूर्वी भारतातील ग्रामीण भागात रस्त्यांची मोठी कमतरता होती, तिथे आता प्रधानमंत्री सडक योजनेअंतर्गत जवळपास सर्व ग्रामीण भाग रस्त्यांनी जोडण्याचे काम केले जात आहे. ज्यामध्ये सरकारला जवळपास यश मिळाले आहे.

आजच्या काळात ग्रामीण भागातून शहरांमध्ये पोहोचणे सोपे झाले आहे, कारण ग्रामीण भागही मुख्य रस्त्यांशी जोडलेला आहे. सामान्यत: एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी प्रवास करताना सामान्य माणूस बसचा अधिक वापर करतो.

कारण रेल्वेची जोडणी संपूर्ण भारतात नाही आणि टॅक्सी इत्यादी वाहतुकीच्या इतर पद्धती सर्वसामान्यांच्या आवाक्याबाहेर आहेत. अशा परिस्थितीत, भारतातील बहुतेक लोक फक्त कमी अंतरासाठी बसने प्रवास करणे पसंत करतात.

अशा परिस्थितीत, जर तुम्ही वाहतुकीशी संबंधित व्यवसाय सुरू करण्याचा विचार करत असाल, तर तुम्ही स्वतःचा बस सेवा व्यवसाय ( Bus Service business ) सुरू करू शकता. तुम्ही हे कसे कराल? आज आम्ही आमच्या या लेखाद्वारे हे सांगणार आहोत.

बस व्यवसाय कसा सुरू करावा (How to start bus service Business in India ):

जरी बरेच लोक स्वतःचा बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कोणत्याही प्रकारची योजना करत नाहीत. म्हणजेच, जेव्हा त्यांना असे वाटते की त्यांच्याकडे बस खरेदी करण्यासाठी पैसे उपलब्ध आहेत, किंवा त्यांना बस घेण्यासाठी बँक किंवा फायनान्स कंपनीकडून कर्ज मिळेल, तेव्हा या प्रकारचा व्यवसाय सुरू करण्याचा कोणताही विचार न करता मी निर्णय घेतो.

मात्र या व्यवसायातील पुढे जोखीम कमी करायची असेल तर योग्य नियोजन करून आणि विवेकबुद्धी वापरून बस व्यवसाय सुरू करावा. त्यामुळे या व्यवसायाच्या अपयशाची शक्यता कमी होऊ शकते.

हे पण वाचा : ओला इलेक्ट्रिक स्कूटर डीलरशिप 2023 |  OLA Electric Scooter Dealership 2023

व्यवसाय मॉडेल निवडा :

Bus Service Business :अनेकांना असे वाटते की बस व्यवसाय सुरू करणे म्हणजे स्वतःची बस खरेदी करणे आणि ड्रायव्हर/कंडक्टरची नियुक्ती करून ती नियमितपणे चालवणे. परंतु येथे आम्ही बस सेवा व्यवसायाबद्दल बोलत आहोत आणि यासाठी बस खरेदी करणे आवश्यक नाही.

असे म्हणायचे आहे की ज्याला स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे अशा कोणत्याही इच्छुक व्यक्तीकडे असे करण्यासाठी दोन व्यवसाय मॉडेल आहेत. पहिले बिझनेस मॉडेल म्हणजे उद्योजकाने गर्दीच्या ठिकाणी म्हणजे जिथे बसेसला जास्त मागणी असते अशा ठिकाणी स्वतःचे छोटे कार्यालय उघडावे.

स्वतःच्या बसेस असलेल्या लोकांना भेटा आणि त्यांचा संपर्क घेऊन त्यांच्याशी संबंध ठेवा. कोणत्याही कामासाठी, सहलीसाठी, लग्नासाठी, धार्मिक प्रवासासाठी कोणत्याही व्यक्तीला बसची गरज पडताच तो तुमच्या कार्यालयात येईल.

आणि बसच्या मालकांकडून बसची उपलब्धता जाणून घेतल्यानंतर तुम्ही ती बस ग्राहकांसाठी बुक कराल. या प्रक्रियेत तुम्ही कमिशनद्वारे पैसे कमवत आहात.

आम्हा सर्वांना दुसरे मॉडेल माहित आहे, यामध्ये तुम्हाला तुमची स्वतःची बस खरेदी करावी लागेल, तुम्ही तुमच्या खर्चाच्या क्षमतेनुसार तुमच्या व्यवसायासाठी एक किंवा अधिक बस खरेदी करू शकता.

हेच कारण आहे की बस व्यवसाय सुरू करणाऱ्या उद्योजकाला प्रथम त्याचे व्यवसाय मॉडेल निवडणे आवश्यक आहे. ज्या लोकांना या प्रकारचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पैशांची कमतरता आहे ते पहिल्या मॉडेलद्वारे हा व्यवसाय सुरू करू शकतात.

पण जे स्वत: ड्रायव्हर आहेत आणि स्वत:चा बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पुरेसा पैसा आहे किंवा पैसे सांभाळू शकतील असे वाटत असेल तर त्यांच्यासाठी दुसरा पर्याय चांगला आहे.

प्रकल्प योजना तयार करा:

आता तुम्ही यासाठी कोणतेही बिझनेस मॉडेल निवडले आहे, त्यासाठी तुम्ही एक व्यावहारिक प्रकल्प अहवाल तयार करावा. प्रकल्प अहवालाचे अनेक मूलभूत घटक असतात. परंतु अंदाजे खर्च आणि अंदाजित कमाई हा या प्रकल्प अहवालातील सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा आहे.

यामध्ये बस बिझनेस मॉडेल, किती बस खरेदी करायच्या, ऑफिस कुठे ठेवायचे, बस खरेदी करण्यासाठी पैशांची व्यवस्था कुठे करायची हे सर्वच आहे. सुरुवातीला कोणत्या मार्गावर बसेस लावाव्या लागतात.

बसेसमधून कमाईचा मुख्य स्त्रोत काय असेल? प्रकल्प सुरू करण्याचा अंदाजे खर्च आणि एका वर्षात अपेक्षित नफाही द्यावा.

जर तुम्ही प्रात्यक्षिक प्रकल्प अहवाल तयार केला तर याचा आणखी एक फायदा असा होऊ शकतो की तुमचा बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी तुम्हाला बँक किंवा बिगर बँकिंग वित्तीय संस्थांकडून सहज कर्ज मिळू शकते.

वित्त व्यवस्थापित करा :

कोणत्याही व्यवसायाचे कल्पनेतून वास्तवात रुपांतर करण्यासाठी वित्त आवश्यक असते. सर्व प्रकारचे व्यवसाय सुरू करण्यासाठी त्यांच्या आकारमानानुसार, प्रकृतीनुसार वेगवेगळी रक्कम लागते ही वेगळी बाब आहे.

हा व्यवसाय (Bus Service Business) सुरू करण्यासाठी किती फायनान्स लागणार आहे, हे देखील उद्योजकाला कोणत्या बिझनेस मॉडेलवर आणि किती बसेस खरेदी करून हा व्यवसाय सुरू करायचा आहे यावर अवलंबून असेल.

तसे, जर उद्योजकाला या प्रकारच्या व्यवसायाचा पूर्वीचा अनुभव नसेल, तर त्याला फक्त एक बस खरेदी करून या प्रकारचा व्यवसाय सुरू करण्याचा सल्ला दिला जातो.

पण जर उद्योजकाला आपली गुंतवणूक अधिक सुरक्षित करायची असेल, तर त्याने प्रथम बिझनेस मॉडेलचा अवलंब करून हा व्यवसाय केला पाहिजे. आणि जेव्हा त्याला अनुभव येतो, तेव्हा त्याने स्वतःची बस खरेदी करावी.

हे पण वाचा : Small Business Idea : फक्त 2 लाख रुपये गुंतवून असा व्यवसाय सुरू करा, दरमहा लाखात उत्पन्न होईल.

जर उद्योजकाला फक्त एक बस खरेदी करून हा व्यवसाय सुरू करायचा असेल तर त्याला ₹ 17 – 35 लाख लागतील. तथापि, जर उद्योजक स्वत: ड्रायव्हर असेल आणि त्याच्याकडे सुमारे 10-12 लाख रुपये बचत असतील तर तो बससाठी वित्तपुरवठा करून उर्वरित रक्कम देऊ शकतो.

यामध्ये फायदा असा होईल की, उद्योजक त्या बसने आपला व्यवसाय सुरू करेल आणि तो स्वतः चालक असल्याने दर महिन्याला बसचा हप्ता म्हणून चालकाचा पगार तो फायनान्स कंपनीला देऊ शकतो.    

व्यवसायासाठी आवश्यक बस खरेदी करा :

वित्त व्यवस्था सांभाळल्यानंतर आता उद्योजकाची पुढची पायरी म्हणजे व्यवसायासाठी लागणाऱ्या बसेस खरेदी करणे. सध्या भारतात अनेक कंपन्या जसे की अशोक लेलँड, टाटा मोटर्स, आयशर मोटर्स, भारतबेन्झ, महिंद्रा अँड महिंद्रा इत्यादी बसेस तयार करतात.

तुमच्या परिसरात उपलब्ध असलेल्या बस कंपन्यांच्या सेवा इत्यादींच्या आधारे तुम्ही बस कंपनी निवडावी. तुमच्या परिसरात सर्व्हिस सेंटर किंवा चांगले शोरूम नसलेल्या बस कंपनीकडून बस खरेदी करणे तुमच्यासाठी अडचणीचे ठरू शकते.

वेगवेगळ्या कंपन्यांच्या बसेसचे डिझाईन वेगवेगळे असू शकतात आणि त्यात बसवलेल्या ऑटो पार्ट्सचे डिझाईनही वेगळे असू शकतात, असे म्हणायचे आहे. अशा परिस्थितीत, जर तुम्ही अशा कंपनीची बस खरेदी केली असेल ज्याचे सर्व्हिस सेंटर किंवा ऑटो पार्ट तुमच्या परिसरात उपलब्ध नाहीत. मग तुम्ही ते कसे दुरुस्त कराल?

त्यामुळे बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कोणत्या कंपनीची बस खरेदी करायची याचा निर्णय अत्यंत काळजीपूर्वक घ्या. बस निवडताना तुम्ही ती बस कशी वापरणार आहात हे देखील लक्षात ठेवा.

उदाहरणार्थ, एखाद्या उद्योजकाला आपल्या बसचा वापर फक्त प्रवाशांना पर्यटनस्थळी नेण्यासाठी आणि नेण्यासाठी करायचा असेल, तर त्यासाठी व्होल्वो हा एक चांगला पर्याय असू शकतो.  

हे पण वाचा : Pizza Hut Franchise: पिझ्झा हट फ्रँचायझी कशी घ्यावी संपूर्ण माहिती.

आवश्यक परवाना/परमिट इ. मिळवा. :

जर उद्योजकाला त्याचा व्यवसाय प्रोप्रायटरशिप फर्म म्हणून नोंदवायचा असेल तर त्याला व्यवसायाच्या नावावर पॅन कार्ड आणि जीएसटी नोंदणी देखील मिळू शकते. परंतु त्याची गरज उद्योजकाच्या व्यावसायिक उलाढालीवर अवलंबून असेल. याशिवाय रस्त्यावर बस चालवण्यासाठी अनेक कागदपत्रांची आवश्यकता असते, त्यापैकी काहींची यादी खालीलप्रमाणे आहे.

• स्थानिक आरटीओ कार्यालयातून बस खरेदी करताना बसचे नोंदणी प्रमाणपत्र साधारणपणे बस शोरूमद्वारे अर्ज केले जाते.
• जोपर्यंत तुमचे नोंदणी प्रमाणपत्र येत नाही, तोपर्यंत तुम्ही बसचे बिल कागदपत्र म्हणून वापरू शकता. मात्र, यासाठी एक महिना किंवा 15 दिवसांची मुदत देण्यात आली आहे.
• बसचे विमा प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
• बसचे फिटनेस प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
• बसचे प्रदूषण प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
• बसचे परमिटही घ्यावे लागते.

यापैकी काही आवश्यक परवाने जसे की नोंदणी प्रमाणपत्र आणि बसचा विमा बस खरेदीच्या वेळी बस शोरूमद्वारेच अर्ज केला जातो. उर्वरित परवाने आणि परवाने तुम्हाला स्वतः करावे लागतील.  

बस सेवेसाठी मार्ग निवडा :

वेळापत्रकानुसार बसेस चालवणे आवश्यक असलेली अनेक क्षेत्रे आहेत. अशा स्थितीत स्थानिक पातळीवर बससेवा पुरविणाऱ्या लोकांची समिती किंवा संघटना असते.

उद्योजकाची इच्छा असल्यास तो या समितीचा व संस्थेचा भाग बनू शकतो. मात्र उर्वरित भागात अशा संस्था किंवा समित्या नाहीत, तर कोणत्या मार्गावर आणि किती वेळा बस चालवायची हा उद्योजकाचा स्वत:चा निर्णय आहे.

अशा प्रकारे, ज्या मार्गावर जास्त प्रवासी येण्याची शक्यता असते, त्या मार्गावर उद्योजक आपली बस नियमितपणे चालवू शकतो. मात्र, प्रवाशांना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेण्यासाठी सरकारी वाहनेही उपस्थित असतात, यात शंका नाही.

परंतु भारतातील वाहतुकीची मागणी इतकी जास्त आहे की, येथे सरकारकडून पुरवली जाणारी वाहतूक सेवा अपुरी वाटते. अशा परिस्थितीत कोणताही इच्छुक व्यक्ती स्वत:चा बस व्यवसाय सुरू करू शकतो आणि कोणत्याही फायदेशीर मार्गावर बस चालवू शकतो.     

ड्रायव्हर/कंडक्टर भाड्याने घ्या :

तुम्ही तुमची स्वतःची बस चालवत असाल, तर तुमच्याकडे फक्त एक कंडक्टर असणे आवश्यक आहे. परंतु जर तुम्हाला इतर कोणतेही काम करायचे असेल तर तुम्हाला बस चालवण्यासाठी ड्रायव्हर/कंडक्टरची नियुक्ती करावी लागेल.

ड्रायव्हर आणि कंडक्टरची नियुक्ती मार्ग ठरवल्यानंतरच करावी. कारण अनेकदा ड्रायव्हर आणि कंडक्टरला आधी मार्गाची माहिती हवी असते. अशा स्थितीत जर उद्योजकाने मार्ग आधीच ठरवला असेल तर ड्रायव्हर आणि कंडक्टरची नियुक्ती करताना पगार वगैरेबाबत बोलणे सोपे जाईल.   

हे पण वाचा : NEW BUSINESS IDEAS 2023 : 12 महिने चालणारा व्यवसाय.सदाबहार व्यवसाय कल्पना.

सेवा द्या आणि कमवा :

Bus Service Business : तुम्ही इतर अनेक कारणांसाठी राइड बस वापरू शकता. उदाहरणार्थ, लग्नाची मिरवणूक इकडे-तिकडे, राजकीय रॅली, धार्मिक भेटी इत्यादींसाठी बसचा वापर केला जाऊ शकतो.

गरज भासल्यास बसचा वापर स्कूल बस म्हणूनही केला जाऊ शकतो, परंतु साधारणपणे स्कूल बसेस पिवळ्या रंगाने रंगवल्या जातात. त्यामुळे प्रवासी बसेसचा स्कूल बस म्हणून वापर करण्यात काही अडचण येऊ शकते.

बाकी, हे पूर्णपणे उद्योजकावर अवलंबून आहे की त्याला नियमित मार्गाव्यतिरिक्त इतर कामांसाठी आपली बस बुकींगवर पाठवायची आहे.

बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी खर्च :

बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी लागणारा खर्च हा उद्योजक ज्या व्यवसाय मॉडेल अंतर्गत हा व्यवसाय सुरू करत आहे त्यावर अवलंबून असेल.

जर त्याला इतर लोकांच्या बसेस त्याच्या बस सेवा कंपनीशी जोडून हा व्यवसाय सुरू करायचा असेल, तर त्याला चांगल्या ठिकाणी ऑफिस सुरू करण्यासाठी पैशांची गरज आहे. यासाठी त्याला सुरुवातीच्या टप्प्यात सुमारे ₹75-90 हजार खर्च करावे लागतील.

परंतु, उद्योजकाला स्वत:ची नवीन बस खरेदी करून हा व्यवसाय सुरू करायचा असला तरी, उद्योजकाला किती बस घेऊन हा व्यवसाय सुरू करायचा आहे, यावर खर्च अवलंबून असेल. पण जर तुम्ही हा व्यवसाय फक्त एका बसने सुरू केला तर त्यासाठी तुम्हाला ₹ 17-35 लाख खर्च करावे लागतील.

बस व्यवसायातून कमाई :

Bus Service Business :बससेवेच्या व्यवसायातून किती कमाई होईल, याचे नेमके उत्तर देणे कुणालाही अवघड जाऊ शकते. कारण बसमधून कमाई करण्यासाठी उद्योजक कोणती पद्धत अवलंबतो, त्याचा परिणाम त्याच्या कमाईवर होतो.

ज्याप्रमाणे अनेक उद्योजक त्यांच्या बसबाहेर जाहिरातींचा वापर करून पैसे कमावतात, त्याचप्रमाणे या व्यवसायातून बहुतेक लोकांचे उत्पन्नाचे स्त्रोत प्रवाशांकडून आकारले जाणारे भाडे आहे.

याशिवाय बसमालक लोकांच्या गरजेनुसार विविध कार्यक्रमांदरम्यान त्यांच्या बसेस सहलीवर पाठवतात. प्रवाशांची नियमित कमाई किती प्रवासी घेऊन जाते यावर अवलंबून असते. परंतु आकडेवारीनुसार, एका बसमधून एका दिवसात ₹ 8500-9500 एकूण उत्पन्न मिळू शकते.

बस व्यवसाय यशस्वी कसा करावा :

तुमचा बस व्यवसाय यशस्वी करण्यासाठी तुम्ही खालील मुद्द्यांचे पालन करू शकता.

तुम्ही तुमच्या व्यवसायासाठी ड्रायव्हर/कंडक्टरची नियुक्ती करत असाल, तर अनुभवी आणि ड्रग-मुक्त लोकांना प्राधान्य द्या.

कमी गर्दी असलेल्या आणि प्रवासी मिळण्याची शक्यता जास्त असलेल्या मार्गावर बस चालवा.

लग्न लग्न किंवा इतर कोणत्याही कार्यक्रमासारख्या बुकिंगसाठी नेहमी तयार. लग्नाच्या मोसमात शक्य असल्यास बसचे बुकिंग अगोदरच करून घ्या.

फक्त आणि फक्त ड्रायव्हर/कंडक्टरवर बस सोडू नका, हा व्यवसाय अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी, कधी कधी स्वतःच्या बसमध्ये प्रवास करा.

सध्या, लोकांमध्ये ऑनलाइन बस बुक करण्याचा ट्रेंडही वाढत आहे, या ट्रेंडचा फायदा घेण्यासाठी, MakeMyTrip, RedBus आणि इतर लोकप्रिय ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवर तुमची बस नोंदणी करा.

हे पण वाचा : BAKERY BUSINESS IDEA: भारतात बेकरी व्यवसाय कसा उघडायचा?

FAQ (प्रश्न/उत्तर)

मी बस व्यवसाय कोठे सुरू करावा?

बस व्यवसाय कुठेही सुरू करता येतो. मात्र ज्या शहरांमध्ये दिवसभरात लाखो लोक प्रवास करतात, अशा शहरांमध्ये हा व्यवसाय करणे फायदेशीर ठरते.

बस खरेदी न करताही बससेवा व्यवसाय सुरू करता येईल का?

होय अगदी हे करता येते, या बिझनेस मॉडेलमध्ये तुम्ही कमिशनमधून पैसे कमवत आहात.

भारतात, वाहतुकीशी संबंधित व्यवसायाकडे एक अतिशय फायदेशीर व्यवसाय म्हणून पाहिले जाते आणि चांगली गोष्ट म्हणजे हा बस सेवा व्यवसाय देखील त्याच्याशी संबंधित आहे.

आम्‍हाला आशा आहे की आम्‍ही दिलेल्‍या बस व्‍यवसायाची ही माहिती तुम्‍हाला आवडली नसेल. उलट, संपूर्ण लेख वाचून, तुम्हाला हे चांगलेच समजले असेल की बस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी तुम्हाला कोणती आवश्यक पावले उचलावी लागतील.  

 

.